Geheugenprothese

Twee keer binnen een week bezocht ik lezingen over perceptie van ruimte in tijd. Vorige week vrijdag bezocht ik in Leiden het symposium Take Place. Hierbij ging het vooral over de betekenis van fotografie. 'Keynote speaker' was de Amerikaanse kunsthistoricus Thomas Crow. Ooit las - en analyseerde - ik, binnen het kader van mijn studie, een essay van zijn hand over Andy Warhol. Ik was erg benieuwd Crow in levende lijve te zien en te horen. Ach, ik noem slechts twee letters: de 'N' en de 'S'. U begrijpt: toen ik, eindelijk, ter plaatse arriveerde, had de man zijn babbel reeds een half uur daarvoor beëindigd.

Verder was het een tamelijk interessante dag met bijdragen van diverse kunsthistorici en kunstenaars. De (drie) voor mij bekende sprekers stelden iets teleur. Dat was voor een belangrijk deel te wijten aan het Engelse taalgebruik. Zelf ben ik wellicht onvoldoende bekend met het academische gebruik hiervan. Maar ik heb ook de stellige indruk dat Nederlandse sprekers zich minder gemakkelijk uitdrukken in het Engels. Zij hebben hun tekst op een papiertje; spontaniteit is veelal afwezig. De voor het merendeel Nederlandse toehoorders, wachtten zich er wel voor vragen te stellen of opmerkingen te maken. (Lullig als je niet goed uit je woorden komt, of niet goed kunt antwoorden op een wedervraag).

Professor Kitty Zijlmans sprak over 'Place, Site, and Memory in Contemporary Works of Art'. Een 'locatie' kun je definieren als plek waar het geheugen een essentiele rol speelt. Ik citeer (vrij vertaald): een ongedefinieerde ruimte wordt een speciale plek, als je die plek kent, je er thuis voelt etc. Veel kunstwerken, bewerkstelligd door fotografie, installaties enzovoort, spelen met - en refereren aan - de kwaliteit van zo'n plek. Maar ja, wat op  het eerste gezicht documentair lijkt, werkt uiteindelijk toch vervreemdend. Het stimuleert weliswaar het 'geheugen', maar tegelijkertijd wordt het pijnlijk duidelijk dat het over een 'originele' locatie gaat. Zo'n 'Plek' kan dus zowel 'winst' als 'verlies' betekenen. Pfoeh. ('Bent u daar nog?' zou Prof. Zijlmans haar studenten hebben gevraagd tijdens een gewoon college).

Donderdagavond was ik te gast bij het architectenbureau DS aan de Amsterdamse Overtoom. DS initieert elk kwartaal een avond met een of meerdere sprekers over (landschaps)architectuur. Aan het woord was deze keer Jan Kolen, hoogleraar 'Erfgoed van stad en land' aan de VU Amsterdam.

Morgen verder.