De roomse Joseph Alberdingk Thijm (vader van Lodewijk van Deyssel) was onder meer directeur van de Koninklijke Academie der Beeldende Kunsten in Amsterdam. In die stad bezoekt hij in 1856 een schilderijententoonstelling. In zijn breedvoerig verslag vergelijkt hij twee contemporaine beroemdheden. Zowel Ary Scheffer als Natale Schiavoni 'lagen goed in de markt'. Nu, anderhalve eeuw later, is Scheffer vooral bekend als epigoon van Delacroix en Ingres; Schiavoni is vergeten.
Op het dodeneiland San Michele bij Venetië fotografeerde ik enkele jaren geleden een grafmonument. Uit de symboliek in het bas-reliëf (schilderspalet met pernselen!) begreep ik dat ik voor een kunstenaarsgraf stond. Hier moest een belangrijk kunstenaar rusten, want het marmeren aandenken had zo te zien een flinke duit gekost. De haveloze staat waarin het monument verkeerde maakte duidelijk dat de betreurde artiest inmiddels aan bekendheid had ingeboet.
Natale Schiavoni leefde tussen 1777 en 1858. AT schrijft: "Dat men Scheffers naakte ‘Francesca da Rimini’ expozeere, in de armen van haren geliefde!... ik zal er mij niet tégen kanten. Waarom niet? - Om dat Francesca daar voorgesteld wordt, zwevende met biggelende tranen op haar gelaat in de plaatse waar geween is en gekners der tanden. Dáar praedomineert de smart; en waar smart, bittere en sombere smart heerscht - daar heerscht de wellust niet, en het christelijk geweten des toeschouwers voelt dat het goed is in te gaan tot het huis der droefheid, beter dan tot het huis der blijde maaltijd." Okay, Scheffer is goedgekeurd. Over Schiavoni is AT minder te spreken. Hij laat zich even lekker gaan: "Maar dan moet de smart niet uitgedrukt worden zoo als op de ‘Magdalena’ van Schiavoni. Wraakroepend onrecht en heiligschennis is het, die deze weeke Venetiaan pleegt, op het voorbeeld van den vlaamsch-romeinschen Maes, wanneer hij de verhevene Magdalenafiguur vernedert om voorwendsel tot het straffeloos schilderen van naaktheden te zijn. Vergeeflijker dan zoodanige huichelarij schijnt mij het schilderen der zedelooste orgie, die ten minste den moed harer opinie heeft. Deerniswaardig, inderdaad, komen mij die kwà-jongensachtige uitvluchten voor, tot het vinden van gelegenheid om een ‘beetjen naakt’ aan te brengen: akelige half-sensualisten, die den moed en de kracht mist om heet of koud te zijn! Mizerabele toilet-, bad-, windvlaag-, en ‘Fantaisie’-schildertjens, die uwe arme hersens uitput, om toch maar een betamelijk etikettjen te vinden voor uwe beschroomde liederlijkheedtjens! Onmannelijke, onridderlijke, lage geniën ‘qui bàtissez un roman sur une jambe de femme’! Laffaarts, die geene overmoedige, woeste, zelfmoordende ontuchtigen durft te zijn, en toch een weinig van den slijkpoel der slechte plaatsen steelswijze wenscht te mengen in de kunstgerechten, die gij gemeenen liefhebbers voorzet. Foei over u! gij zijt onwaardige voedsterlingen der heilige Kunst."
Ik kan Schiavoni's Maria Magdalena, of een afbeelding ervan, helaas niet traceren. Zijn veelal oriëntalistische onderwerpen verkochten goed. Vanaf 1821 woonde Schiavoni in Venetië, waar hij zich - een gedeelte van - het Palazzo Giustiani aan het Canal Grande kon veroorloven. Als Alberdingk Thijm moeite had met de wellustige Magdalena, zal hij Schiavoni's wulpse odalisquen ook verwerpelijk hebben gevonden. Overigens was Schiavoni net als AT aan een academie verbonden. Hij doceerde aan de Accademia di Belle Arti. AT verkondigt - wellicht oprecht - zijn eigen rooms conservatieve conceptie, maar ook is hier m.i. sprake van typisch contemporain nationalisme: Scheffer was weliswaar op en top Fransman, hij was toch maar mooi in Holland geboren! Daar kon zo'n 'weeke Venetiaan' niet op bogen!
Afbeeldingen, van boven naar beneden: Ary Scheffer. De geesten van Paolo en Francesca bekeken door Dante en Vergilius; détail grafmonument Natale Schiavoni; Natale Schiavoni, Sogno di una sedicenne; Natale Schiavoni, Odalisque
Geen opmerkingen:
Een reactie posten