Vandaag besprak ik voor een klein gezelschap Goya's etsen, die bekend zijn onder de naam Los Desastres de la Guerra. Ter voorbereiding las ik de afgelopen weken vooral Stephen Eisenman's essay uit 1994: The Tensions of Enlightenment: Goya en Susan Sontag's essay Regarding the Pain of Others (2002). Daarnaast consulteerde ik Photography, a concise history van Ian Jeffrey (1981).
Francisco de Goya was waarschijnlijk de eerste oorlogsverslaggever met compassie voor het menselijke lijden. De bewuste prenten, met als onderwerp de Franse bezetting (1808-1812), vervaardigde hij tussen 1810 en 1820, voornamelijk uit herinnering en/of van 'horen zeggen' dus. Zijn - eigen - bijschriften zijn bijzonder: 'Dit heb ik gezien', 'Dit is te erg', 'Hier kun je niet naar kijken' etc.
Een kwart eeuw later, zeven jaar na Goya's dood, zou de fotografie worden ontdekt. De eerste oorlogsfotografie dateert uit de tijd van de Krim-oorlog (1853-1856). De techniek was nog niet voldoende gevorderd, om in het heetst van de strijd te kunnen fotograferen. (Dat was ook geenszins de bedoeling van de opdrachtgever, de Britse regering). De foto's van Roger Fenton tonen niet veel meer dan portretten van officieren en van gemoedelijke, padvinderachtige kampeerpartijen. Geen rookpluim te zien, en zeker geen doden of gewonden. Minder dan een decennium later, tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog, maakten Amerikanen als Brady en Gardner wel degelijk foto's van lijken. Het was waarschijnlijk hun intentie de werkelijkheid te benaderen. Maar, gezien de contemporaine technische mogelijkheden was het soms praktischer om soldaten te verzoeken te figureren als lijk.
Om kort te gaan: Goya was de eerste 'moderne' oorlogsverslaggever. Zijn verslag kwam langzaam op gang, maar is objectiever dan veel oorlogs-beeld-verslagen van latere datum. Onze misvatting is dat een tekening, schildering etc. meer de fantasie van de maker weergeeft, dan 'De Werkelijkheid' en dat foto's en film écht tonen wat er is gebeurd. Wat mij betreft moet dit 'beeld' worden bijgesteld.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten