zondag 30 september 2007

52ste Biennale Venetië - 5, Dan Perjovschi, Marko Maëtamm

Img_0418Op die grote kunsttentoonstellingen zijn, behalve de aanwezige werken en de inrichting, ook de bezoekers interessant. Wie komen er kijken? Zowel in Kassel als in Venetië vielen mij de vele stelletjes-met-kind op. 'Hij' gemiddeld vijftig, 'zij' gemiddeld veertig, 'het kind' gemiddeld één jaar oud. De Roemeen Dan Perjovschi geeft Img_0754 geestig, cartoonachtig commentaar op de Biennale. Ook hij heeft naar die stelletjes gekeken.



Ambitieuze kunstenaars met een gezin hebben het ook niet makkelijk. Marko Maëtamm (Estland) is in het Palazzo Malipero aanwezig met tragikomische installaties: Loser's Paradise. Ik kan me niet herinneren dat ik ooit dergelijke uitingen zag, waarin de roze wolken van het jonge gezinsleven zo verstrengeld Img_0074_5 raakten én botsten met de harde werkelijkheid van het bestaan.



flickr



zaterdag 29 september 2007

52ste Biennale Venetië - 4, Sophie Calle

Img_0484Sophie Calle kreeg een e-mail van haar minnaar, waarin deze haar meldde hun relatie als beëindigd te beschouwen. Hij vindt het wel rot, maar wil 'eerlijk' zijn. Hij verzucht dat hij natuurlijk 'graag zou hebben gewild dat het anders was gelopen' en besluit met: 'Prenez soin de vous' (Zorg goed voor jezelf). Calle legt al na enkele dagen de brief aan vriendinnen voor. Zij wil weten hoe die de brief interpreteren. Uiteindelijk laat zij de brief lezen door 107 vrouwen: een clown, een auteur, een rechter, een schoolmeisje, een danser, een actrice, een linguïste, een hoofdredacteur etc. Al deze vrouwen analyseren de brief, meestal vanuit hun beroep.



Overigens zullen de vrouwen behalve beroepsmatig, ook als vrouw, lotgenote en vriendin de brief hebben beoordeeld. Img_0492Uitzondering is Ambre. Negeneneenhalf jaar, zoals zijzelf nauwkeurig bovenaan haar tekstanalyse meldt. Dit meisje heeft gelezen wat er staat en becommentarieert nuchter: 'Wat ik begrijp is dat hij van haar houdt. Hij zegt dat hij altijd van haar zal houden. Wat ik níet begrijp is: waarom hij bij haar weggaat, als hij van haar houdt.' Maar ook de eerder genoemde professionals kunnen de tekst niet verklaren.



Kopie_van_img_0460Zoals vrijwel al het werk van Sophie Calle, is ook deze installatie uiterst persoonlijk. Het begint als therapie en verwordt tot kunst. Op de Biennale is het gehele Franse paviljoen ermee ingericht. In de pers benadrukt Calle dat het niet om een persoonlijke wraakactie gaat; niet de man, maar de brief is subject. In de Vrij Nederland schreef Edzard Mik een mooi en informatief artikel. Zie ook Angelique Chrisafis in de Guardian.



Ik vind Calle's installatie een hoogtepunt op de Biennale, maar blijf zitten met de vraag waarom zij slechts vrouwen om hun mening heeft gevraagd.



Zie ook mijn foto's op flickr



52ste Biennale Venetië - 3, Yin Xiuzhen

Img_0978Toen ik de voormalige benzine-opslagloods in de Arsenale binnenliep werd ik agressief begroet door  een zwerm enorme dart-achtige speren. De in Beijing geboren en werkende kunstenaar Yin Xiuzhen maakte een site specific installatie. Zij koos de titel 'Weapons', die prima aansluit bij de oorspronkelijke Alexandfunctie van het terrein. Formeel appeleren deze fallische kruisraketten aan masculine macht. Er is duidelijke overeenkomst met het beroemde Alexandermozaïek in Pompeji en Ucello's San Romano-veldslag (het 'Louvregedeelte'). Yin ontleende de vorm van haar projectielen aan de CCTV-toren in Beijing. Toch is de Ucellovorm hybride; Yin bekleedde ze met kleurrijke stoffen, typisch vrouwelijk weer.



Zie ook mijn foto's op flickr



vrijdag 28 september 2007

52ste Biennale Venetië - 2, Rafael Lozano-Hemmer

Op de luchthaven Treviso bij Venetië moest ik mijn schoenen uittrekken en door het röntgenapparaat gooien. Mijn handbagage moest nog een keer extra door de röntgentunnel omdat er 'iets' piepte. Ook werd alles nog eens grondig handmatig doorgespit. Venetië zelf was echter weer als immer charmant geweest (het passeren van de van toeristen vergeven Rialtobrug en het San Marcoplein even niet inbegrepen).



Img_0152Een van de aardigste installaties is van de Mexicaan Rafael Lozano-Hemmer. Feauteuiltjes blijken op-en-neer te deinen door je eigen beweging. In een belendende ruimte zie je op een scherm hoe andere bezoekers zich bewegen en de stoelen harder, of zachter, sneller, of langzamer doen golven. Het is fun, totdat je je realiseert dat jijzelf in de 'Openbare Ruimte' steeds vaker door steeds meer apparaten wordt beschaduwd en be-analyseerd. Soms gaat er iets piepen in jóuw buurt. In het beste geval wordt slechts je deodorant geconfisqueerd.



Zie ook mijn foto's op flickr



woensdag 26 september 2007

maandag 17 september 2007

documenta 12 - slot

De gemiddelde expoganger is een - hoogopgeleide - weduwe van 63 jaar. Primair is zij op zoek naar verklarende teksten. Heeft zij een tekstbordje gevonden, dan wordt dit minutenlang bestudeerd. Daarna werpt zij een korte blik op het bijbehorende kunstvoorwerp en sprint meteen door naar het volgende bordje.



Op de documenta 12 tref je wel bordjes aan, maar die zijn weinig informatief. En je kunt je makkelijk vergissen. Ik heb ten minste tweemaal iemand kunstwerken zien fotograferen, waarna zij de echt-niet-bijbehorende tekstbordjes vereeuwigde. Ook zelf heb ik nog nooit zoveel bordjes gefotografeerd, omdat ik vreesde de kunstenaars later niet meer terug te kunnen vinden in de catalogus. Je ziet het veel mensen doen: fotootje kunstwerk + fotootje tekstbordje. Heel handig met die digitale 'cameraadjes' van tegenwoordig. (Hoe heb ik ooit zonder gekund?).



Buergel heeft zich niet aan de 'onze' canon gehouden. Hij presenteert allerlei kunstenaars waar wij kunstminnaars en/of kunstwetenschappers nog nooit van hebben gehoord. Verdomd vervelend hoor.



Documenta_hartog_jagerLees het artikel van Hans den Hartog Jager in de NRC van afgelopen vrijdag. Ik ben het met hem eens: "De actieve toeschouwer, die zelf verbanden zoekt"'. Buergel is een kei. Hij dwingt de bezoeker zélf te denken. Zélf de draad te ontdekken, die soms létterlijk rood is (Sheela Gowda).



zondag 16 september 2007

Frida Kahlo en Jo Spence

Kopie_van_1954_marxisme__brengt__gezondhFrida Kahlo (1907-1954) was een groot talent. Toch, ondanks de vaak veronderstelde oorspronkelijkheid, was zij een vrouw van haar tijd. Een imponerende vrouw, dat wel. Haar omstandigheden, slechte gezondheid a.g.v. polio en een ernstig verkeersongeluk, leidden tot haar kunstenaarschap en vormden er de voortdurende thematiek van. Haar oeuvre is eigen en herkenbaar, maar toch ook stevig geworteld in volkse Mexicaans-Indiaanse tradities én beïnvloed door West-Europeanen van Botticelli en Bosch tot Picasso en Rousseau.



Img_0162_1Eerder dan verf en kwasten, gebruikte Kahlo het eigen lichaam als schildergereedschap. De analogie met de Britse fotografe Jo Spence (1934-1992), klein maar indrukwekkend aanwezig op de documenta 12, is treffend. Beide vrouwen waren overtuigde communisten. Beiden zetten zij hun lichaam in, om hun persoonlijke strijd tegen ziekte en dood uit te drukken. Beide vrouwen kijken aan het einde van hun leven terug naar hun kindertijd. Als meisjes waren ze gelukkig en hadden ze mooie idealen. Nu de dood - te vroeg - nadert, voelen en vinden zij zich slachtoffer. Van wie, van wat? Zelf kunnen ze er niets aan doen. Ook Karl Marx kan hen niet helpen.



Afbeeldingen: Frida Kahlo, Marxisme brengt gezondheid aan de zieken (detail), 1954; krantenartikel over Jo Spence, 1983



zondag 9 september 2007

Frankfurt am Main

Img_0207In Frankfurt miste ik mijn aansluiting naar Utrecht. 'Elk nadeel hep se foordeel' zei Cruyf. En, inderdaad, het was aardig om deze Europese bankstad eens nader te bekijken. Net als Rotterdam afficheert Frankfurt zich graag als 'wereldstad'. Net als in Rotterdam blijkt dat iets overdreven. De hoogte van de fameuze wolkenkrabbende bankgebouwen valt mee. Om elf uur 's avonds zijn alle drie de internetcafé's gesloten. Maar, langs de oever van de Main is het prettig wandelen; ook 's nachts.



documenta 12 - Foto's 3

Img_0058_1Het centrale trappenhuis van het Fridericianum biedt altijd aardige doorkijkjes. Op de achtergrond: Ai Wei Wei's stoelen. Meer foto's: flickr



Witte de With - 2

Ja, lollig die jaarlijkse Wereld van de Witte de With. Begrijp wel dat mijn dochter, gek geworden van deze 's zomers zowat wekelijks gehouden EVENEMENTEN, gillend om rust is verhuisd uit deze - doordeweeks toch zo sympathieke straat.



Img_0010Boijmans toonde een soort van projector waarmee korte filmpjes worden vertoond. Het is de bedoeling dat iedereen die iets interessants, artistiekerigs denkt te hebben gemaakt, dat kan inzenden, begrijp ik. De projector krijgt een permanente plek in het museum. (Bron: Wim Wiegmann).



Img_0027Op de brug over de Westersingel had Melle Smets zijn weggooi-rouwmonumenten opgesteld. Het betreft uit karton vervaardigde uit- en opvouwbare, alsmede inklapbare funeraire stellages. Handig als bijvoorbeeld je geliefde is platgereden op een zebrapad. Als je er een beetje zuinig op bent, gaat het monument - net als een kunst-kerstboom - een leven lang mee. Elke keer als je hem/haar wilt herdenken vouw je het uit op de betreffende locatie.



Op de expo's in Witte de With en TENT kom ik nog terug.



Witte de With

Zo, een stuk of vijftig foto's van de documenta heb ik geplaatst. Er komen er nog meer. In de komende dagen volgen bijschriften. Ook volgt nog mijn commentaar op de 'moeder aller kunsttentoonstellingen'. Zometeen ga ik nog even de laatste uurtjes van de Wereld van de Witte de With meepakken.



zaterdag 8 september 2007

documenta 12 - Foto's 2







Img_0135





Romuald Hazoumé valt op met traditionele vormen (Songwy, Dogon etc) vervaardigd uit hedendaags materiaal. Uit plastic flacons bouwde hij een boot: Dream. Ziet er op het eerste gezicht solide uit. Bij nadere beschouwing wordt snel duidelijk dat het vaartuig niet waterdicht is. Meer foto's: flickr



documenta 12 - Foto's 1







Img_0114 Zeltenlager DOCOONING; koud en klam, wel uitstekende lunchpakketjes. Meer foto's: flickr



donderdag 6 september 2007

documenta 12 - Somber

Img_0111Het was gisterenmiddag een beetje schrikken bij mijn aankomst in Kassel. De eerste indrukken waren deprimerend. De Orangerie was koud en nat. Vanaf het bordes keek ik naar Buerger´s naargeestige Aue-Pavillon. Gelukkig zal dit omvangrijke paviljoen na de tentoonstelling worden afgebroken. (Hoewel, dat had men van de Eiffeltoren ook beloofd). Een pianist speelde Miss you van de Stones. Enfin, ik bleef er niet langer plakken.



Het Fridericianum (ook van binnen bekeken) stelde ook teleur. Niet de moeite waard om ervoor naar Kassel af te reizen. Om acht uur sluiten de expositieruimtes. Daarna is er niets meer te doen in Kassel. Enigszins ongerust begon ik aan de lange, donkere voettocht naar een speciaal voor documentabezoekers opgezet tentenkamp, waar ik samen met drie meisjes en twee jongens in een grote tent bivakkeer. We zijn de enige gasten.



Vandaag bekeek ik het Aue-Pavillon ook van binnen. Ik had er de hele dag voor nodig en kwam eigenlijk weinig tegen dat níet interessant was. Dit was andere koek! Ik loop nu ook rond met een gehuurde ipod met de teksten van Buerger en anderen. Ik begin te begrijpen waarom mensen zich ergeren aan zijn curatorschap. Zelf ga ik hem steeds meer waarderen. Morgen is de Neue Galerie aan de beurt. Zal me ook wel een dag kosten.



Foto's op flickr



dinsdag 4 september 2007

documenta 12

Op de valreep pak ik nog even een paar dagen documenta. Alle negatieve reacties - tot nu toe - ten spijt, hoop ik er 'iets' te beleven. Het gaat  - meer nog dan vijf jaar geleden - over politiek engagement. Sinds m'n vijfentwintigste, kwart eeuw geleden alweer, raak ik minder en minder geëngageerd. Niet dat ik daar vrolijk van wordt. Integendeel. Ik ga met loden schoenen naar Kassel. Zal ik geëngageerder, of gedesillusioneerder, terugkomen?



Traan

Centraal_station



maandag 3 september 2007

Ein Denkmal für uns alle



Sizedesmallresize_1 In Duitsland (Dessau) is men op het idee gekomen een piramide te bouwen. Het Grootste Bouwwerk 'Ooit!' Zoals 'Ooit' gebruikelijk moet ook deze piramide een funeraire functie krijgen. De mooie gedachte erachter is dat niet alleen mensen met geld, maar iedereen die dat wil, een plaatsje moet kunnen krijgen. Iedereen, van overal ter wereld; 'alle Menschen werden Brüder!'



Een grafsteen is flink van proportie: een kubieke meter. Ruim genoeg om een met asch gevulde urn in te situeren. Overigens is het mogelijk om tegen bijbetaling uw steen wat extra, sculpturaal, cachet te geven. All dead are equal, but some dead are more equal than others.



Eén van de initiators, Jens Thiel, heeft berekend dat het bouwwerk over zo'n twintig jaar de hoogte van de piramide van Cheops zal overtreffen. Het lollige van dit project is dat het oneindig kan doorgaan. Het lijkt eenvoudig: je plaatst gewoon de blokken naast en op elkaar. Toch is een prijsvraag uitgeschreven voor architecten. De jury wordt voorgezeten door, u raadt het al, De Grootschte Bouwmeester Ooit!: R.K. uit R.



Onder belangstellenden, die verwachten ooit te zullen sterven, tref ik vooral Duitsers en Oostenrijkers, en twee Egyptenaren. Ook u kunt zich alvast opgeven: De Grote Piramide.



zondag 2 september 2007

We'll always have,...

We'll always have,...



Bergman's soaps

Als je groot wilt worden, moet je vaak klein beginnen. Ingmar Bergman maakte in de jaren vijftig commercials voor een of ander soort Zeedse zweep of zo. Meteen vallen enkele stijlkenmerken op.



Zeep



zaterdag 1 september 2007

Corbu (3)

Img_0025José Oubrerie werkte tussen 1958 en 1965 samen met Le Corbusier aan de St. Pieter van de stad Infirmy in Frankrijk. Deze kathedraal, gerealiseerd in 2006, is herkenbaar als een Corbusier, niet per se minder, maar wel anders dan die beroemde in Ronchamps.



Img_0048Donderdagavond tijdens de lezing door de 75-jarige Oubrerie in de Rotterdamse Kunsthal, werd gegniffeld om deze dekselse vieillard, die met aandoenlijke nijlpaardenmetoriek met viltstiftkrassen Le Corbu's uitgangspunten en zijn eigen ideeën weergaf. Oubrerie liet duidelijk merken, dat hij als atheïst weinig ophad met de papistische opdrachtgevers, hoewel hij sommigen sympathiek had gevonden. Tja, omdat een bisschop destijds dwars lag, duurde het decennia voordat het werk alsnog kon worden uitgevoerd.



PietJe kunt er nu om lachen, maar die roomsen hebben de bouw toch maar een halve eeuw tegengehouden. Nu is ook het oorspronkelijke idee geschiedenis. De Saint Pierre oogt als een 'modern passé, retrodingus', niet gebouwd in de jaren zestig, maar in 2006. Ik las vandeweek in de NRC dat Gerhard Richter's glas-in-loodje in de Keulse dom, ook weer door een bisschop (of kardinaal- sinterklaas-weet-ik-even-niet), wordt bekritiseerd. Het lijkt mij dat (de effecten van) Richter's kleurenblokjes juist reli-kitscherig aandoen. Ach, tussen kunst, architectuur en religie hebben altijd controverses bestaan. En, ... zo hoort het ook!