maandag 25 mei 2009

Biennale di Venezia

1450094696_928e2ad2fd_oDe 53ste biënnale komt eraan. Volgende week op 7 juni worden de poorten geopend van de Giardini, de Arsenale en de overige expoplekken. 'Fare Mondi / Making Worlds' luidt dit jaar het thema. Gemakkelijker te onthouden, maar minder filosofisch dan 'think with the senses, feel with the mind' (2007). En minder poëtisch dan 'Sogni e Conflitti' (2003). Mijn eerste indruk is, dat men heeft gekozen voor een conservatieve, retrospectieve opzet. Minder dan een kwart van de kunstenaars is beneden de veertig. Er is vooral werk te zien van oudere, soms al overleden, kunstenaars met Fluxus-aura. Vaak niet-westerlingen overigens, zoals de Japanse Gutai-groep.



Foto: Giardini, 2007



maandag 11 mei 2009

Berlin 5 - Muur

Kopie_van_img_0208In het n.b.k. (moderne en hedendaagse kunst) liep tot gisteren een expo over kunst in de (Berlijnse) publieke ruimte. Natuurlijker wijze handelt het zich ook hier grotendeels over De Muur. Frans Kellendonk heeft gezegd of geschreven (kan helaas niet zo gauw terugvinden, waar, wanneer en in welke context): 'De Muur is ook kunst'. Nu bijna 20 jaar na Kellendonks dood en 20 jaar na het begin-van-het-einde-van De Muur is De Muur nog altijd kunst. Door de hele stad is hij nog aanwezig. In de vorm van braakliggend land, aangelegde plantsoentjes, ontstane plantsoentjes, markeringen met kasseien, foto's, plaquettes, monumenten en monumentjes, kruisen, resten Muur, stukken Muur die men opzettelijk heeft laten staan, stukken teruggeplaatste Muur, Muur zoals hij was vóór de jaren 70, Muur zoals hij ('zij' zeggen de Duitsers) was ná de jaren 70, zeven talen sprekende infopanelen, wachttorens, Checkpoint Charley usw usw.



Kopie_van_img_0313De Muur bewerkstelligde niet alleen de letterlijke scheiding tussen Oost en West en het controversiële symbool tussen ideologieën, zij geldt ook als metafoor van de stad zelf. Berlijn groeide tijdens de negentiende eeuw tot Großstadt. In de jaren twintig kon zij zich meten met Parijs. In 1944/-45 werd de stad vernietigd door de geallieerde bombardementen. De destructie werd voortgezet door de Sovjets die bij wijze van bevrijding alles wat nog overeind stond alsnog opbliezen en omver schoten. In 1961 werd de kapotte stad in tweeën gehakt door een betonnen muur. Na de Wende van '89 werd De Muur verwijderd. Maar toch, zoals gezegd, is De Muur niet écht verdwenen. Twintig jaar stedenbouw en nieuwe architectuur hebben daar niets aan veranderd.



Alles wandelt sich

Alles wandelt sich. Neu beginnen
Kannst du mit dem letzten Atemzug.
Aber was geschehen, ist geschehen. Und das Wasser
Das du in den Wein gossest, kannst du
Nicht mehr herausschütten.

Was geschehen, ist geschehen. Das Wasser
Das du in den Wein gossest, kannst du
Nicht mehr herausschütten, aber
Alles wandelt sich. Neu beginnen
Kannst du mit dem letzten Atemzug.



Bertolt Brecht



zaterdag 9 mei 2009

Berlin 3

3508008797_f286115e20_o2 Kopie_van_3508823026_1e7051e2d8_o Zo meteen verlaat ik Berlijn via het nieuwe Hauptbahnhof. Wegens technische tegenslag in het internetcafe, volgt eerst vanavond mijn Selbstporträt als Berliner. Voorlopig deze foto´s. De eerste betreft een tegeltableau op een galerijwand van Goerings ehemaliges Reichsluftfahrtministerium. Voor de jongeren onder u: het betreft hier geen Hitlerjugend (zoek zelf op wikipedia wat dat was), maar vrolijke jonge DDR-pioniers (eveneens: zelf opzoeken). De foto daarnaast betreft een hedendaagse reclame-uiting in de Torstraße. Voor de ouderen onder u: dit zijn geen - zoals het bijschrift op dit billboard wellicht suggereert - eigentijdse 'urban kunstenaars', maar ehm, ... Was hat sich geändert?



donderdag 7 mei 2009

Berlin 2 - Alexanderdag

3508825168_2789dacafa_o1Elke ochtend gebruik ik een bescheiden ontbijt in Café Laude op de driesprong Tor-Chaussee-Friedrichstraße. Ik kijk uit op het apartementengebouw waar Wolf Biermann ooit woonde en waarin zich nu een Greenpeace kantoor bevindt. De koffie is goed en goedkoop en ik bijt graag in zo'n kleffe Berliner bol - hier overigens Pfankuchen genoemd.



3511496088_eded61a5de_o Vandaag ben ik vooral op het Alexanderplatz en omgeving. Is het Potsdamerplatz een eigentijdse kapitalistische vergissing, de vernieuwing van Alexander was destijds een socialistische Irtum. Dat is ook vandaag nog goed navoelbaar. De kapitalistische innovaties maken het niet beter. Wel anders. Zum Beispiel de kersverse shopping mall 'Alexa': een grote rode pukkel in quasi art deco.



Img_0003Ik heb geen behoefte aan een lunch bij MacDo, KFC of een van de overige onvoorstelbaar unheimliche eetgelegenheden. Dus graai ik wat salade en brood uit een supermarkt en zet mij op een bankje aan de voet van de Fernsehturm. Binnen vijf minuten willen twee bedelaars mij graag kennen leren; een roma-vrouw met haar dochtertje en vervolgens een punker met kettingen aan z'n kniebroek. Beiden zijn beledigd dat ik ze - (hallo hee, lijk ik op Rockefeller?, why the fuck denk je dat ik hier een vette salade in mijn hoofd zit te stoppen?) wegstuur.



Kopie_van_img_0053Verderop aan de Spree strompelt een echtpaar moeizaam omhoog over het binnenterrein van de Nederlandse ambassade. Behalve het verbergen van de entree (ook hier weer) bezorgt Koolhaas de bezoekers lichamelijk leed langs luie trappen en ongemakkelijke taluds. Vanaf een grote tegen een binnenwand gesjorde foto kijkt Alexander lachend toe. 



Kopie_van_img_0478Op weg naar mijn logeeradres in de Torstraße, koop ik nog wat spulletjes bij een kruidenier. Een dertiger in fleurig kleuter-ensemble (oranje driekwart broek, gebreid hemd en dito muts in dezelfde afstotende kleur) staat erop mijn boodschappen (ca. 6 euro) te betalen. Luistert niet naar mijn protesten, stelt zich voor als Alexander - nomen est omen -, schudt me vriendelijk de hand en laat me verbijsterd achter.



woensdag 6 mei 2009

Berlin

Sbahn_bij_hackescher_markt_2Baudelaire kon slechts in zijn eigen stad flaneren. De voorwaarde voor flaneren is immers dat je op bekend terrein bent. Je mag niet echt verdwalen. Maar je hebt van tevoren geen route uitgestippeld. Of misschien heb je wel een programma bedacht, maar daar wijk je - al flanerende - van af. Je laat je verrassen. Je laat je leiden door wat je onderweg tegenkomt. Maar ook weer niet helemaal. Je blijft zelf kapitein. De elementen kun je niet negeren, maar je bepaalt zelf de koers, ook al moet je die soms bijstellen.



TorstrasseIk bezocht Berlijn nooit eerder. Had enkele maanden geleden nog geen flauw benul van het stratenplan. Had slechts een vaag idee van een versperring, welke zich ooit van Noord naar Zuid door de stad meanderde. Door veel te lezen, beeldmateriaal en vooral doordat ik Google Earth bijna dagelijks bestudeerde, doorkruis ik nu de stad zonder kaart en zonder iemand de weg te hoeven vragen. Ik weet voortdurend waar ik me bevind en hoe ver / hoe lang het bijvoorbeeld nog lopen is naar de Fernsehturm. Het is een merkwaardige ervaring. Wat zou Baudelaire hiervan hebben gevonden?



Kopie_van_img_0314_2Baudelaire a pu flâner seulement dans sa propre ville. En effet la condition pour flâner c'est qu'on se trouve dans le domaine connu. C'est défendu de s'égarer véritablement. Mais d'avance on n'a pas jalonné d'itinéraire. Ou, peut-être, on a imaginé bien un programme, mais on là cèdes - déjà flânants - de fini. On se laisse surprendre. On se laisse mener par ce qu'on rencontre en cours de route. Mais aussi non-entièrement. Soi-même on reste le capitaine. On ne peut pas ignorer les éléments, mais pourtant soi-même détermine le cours, même si on doit parfois le réviser.



Img_0383Moi, j'ai fréquenté Berlin jamais. Il y a quelques mois, que j'avais aucune notion du plan de rue. Seulement j'avais une idée vague d'un barrage par la ville, serpenté du nord au sud. En lisant beaucoup, matériel visuel et surtout que j'ai étudié presque chaque jour Google Earth, je sillonne maintenant la ville sans la nécessité d'une carte et sans la nécessité demander quelqu'un la route. Continuellement je sais très bien où je me trouve et comment loin / comment longue, par exemple, il me reste à promener vers le Fernsehturm. C'est une expérience remarquable. Que Baudelaire aurait-il en pensé?