Oceanië

Tot en met 24 mei in het Wereldmuseum Rotterdam.

Tweeling

Voorbeeldige presentatie tweeling Van Dijck in Boijmans Van Beuningen.

Over de presentatie

Left Behind

Ik vond toch nog een still uit de film Left Behind. In het programmaboekje van het Shoot Me Filmfestival is een foto geplaatst bij de beschrijving van de film. Je ziet hierop echter niet de twee mannen uit de film. De foto toont hun gammele fietsjes, bezwijkend onder grote met steenkool gevulde zakken. Ook hier verrast de analogie met de steenkoolhakkers in kwestie (overigens net als op Courbet's schilderij, een oudere en een jongere).

Shoot Me

Het Haagse Filmfestival Shoot Me beleefde gisteren de laatste dag. Left Behind is een korte docu van de Duitsers Andreas Gräfenstein en Fabian Daub. De film gaat over illegale steenkoolwinning in Silezië. Ik zag niet alle films binnen dit genre. Maar het is waarschijnlijk terecht dat de film werd beloond met de 'Different Angle Award'. Mannen die, moeilijk ademend, met primitief gereedschap in steenkoolwanden bikken. Hun omstandigheden zijn nog slechter dan die van, bijvoorbeeld, de Limburgse mijnwerkers een halve eeuw geleden. Ze hebben geen beschermende kleding, geen goeie attributen. Waartoe mensen in staat zijn om te overleven... Het is niet mijn wereld. Toch gaat het over het Europa van vandaag. De rauwe beelden doen sterk denken aan Courbet's Steenhouwers uit 1850, een van de belangrijkste werken binnen de 19de-eeuwse realistische stroming. Ik geloof niet dat de makers zelf zich hiervan bewust waren. Maar, het zou me niet verbazen als de éminence grise van de jury, voorzitter Emile Fallaux, dit heeft aangestipt tijdens de jurering.

Tijdens het festival fungeerde ik als huisfotograaf. Helaas heb ik geen goeie still uit de film om die vergelijking met Courbet te staven. Niet dat ik ontevreden ben over mijn fotoverslag in het algemeen. Maar, uitgerekend bij de prijsuitreiking aan Gräfenstein en Daub, maakte ik een van mijn lulligste foto's; zo ongeveer het tegengestelde van de heroïsche beelden van die steenkoolhakkers. Mijn excuus dus aan de makers: sorry jongens, jullie zijn óók helden; vanwege jullie signalering. Gefeliciteerd met de prijs!

Shoot Me

Mijn foto's op Flickr

Auto Art

Soms ontstaat kunst vanzelf. Voorbeelden uit Parijs.

Urbane kunst

Nooit eerder zag ik straatkunst zo prachtig geïncorporeerd in de alledaagse grauwheid, als in het Parijse 20ème.

Frans' panorama

Frans Masereel woonde in de jaren twintig in de rue Lamarck, nummer 32, vijfde etage. Gisteren was ik er even in de buurt en liep ik langs de gevel van dit appartementengebouw. Al vanaf de begane grond kun je je voorstellen hoe Masereel zijn directe omgeving gebruikte en verbeeldde in zijn houtsneden. Als voorbijganger hoef je je niet eens te hebben bediend van hallucinerende middelen, om de wereld ter plekke te kunnen verwarren met een doedelzak. De aanzienlijke hoogteverschillen per straat verschaffen je de illusie dat je rondwandelt in een expressionistisch schilderij.

Bezoekers van Masereel kwamen graag langs voor het uitzicht. Dat gold niet alleen het zicht op de stad en de Heilig Hartkerk op een steenworp. De omringende panden zijn als gatenkazen, waarin de muizen hun krantje lezen, een pijpje roken of net aan tafel gaan; maar ook, de liefde bedrijven, of zich verhangen. Ik wil de huidige bewoners verzoeken mij een blik te gunnen in de woning, maar vooral een blik naar buiten. A. zegt dat ze het wel voor me wil vragen.

Pulping Könemann

Al weer een poosje geleden (vorige eeuw) stopte de Chinese kunstenaar Huang Yongping twee kunsthistorische standaardwerken (een Chinees en een Westers) in zijn wasautomaat. Het resultaat werd een hoopje pulp met als titel: ‘A History of Chinese Painting’ and ‘A Concise History of Modern Painting’ Washed in a Washing Machine for Two Minutes. De Chinezen zijn de afgelopen decennia voornamelijk bezig geweest met een inhaalsslag 20ste-eeuwse Westerse kunst. Van Sonia Delaunay tot en met Joseph Beuys. Zoiets. Huang zette de knop van de tijdmachine even op nul. Een dubbelzinnige actie. Door de standaaardwerken te verpulpen laat Huang de (kunst)geschiedenis opnieuw beginnen. Maar de daad refereert ook aan wat zijn Westerse collega's onder Dada, Zero (het Woord zegt het reeds) en Fluxus, eerder bedachten.

De geschiedenis van de Chinese schilderkunst is van Wang Bomin. De beknopte geschiedenis van de moderne schilderkunst is natuurlijk van Herbert Read. Wang bezit ik niet, maar Read staat gelukkig ongeschonden in de kast. Waarom nu al dit gezeur? Nou ja. Toen ik vandaag het hoeslaken van mijn dekbed uit de wasmachine trok, bleek ik onvermoed een stukje nul-kunst te hebben gefabriceerd: 'Könemanns Louvre' Washed in a Washing Machine for Ninety Minutes. Hoewel arrogant genoeg om de in 's werelds grootste en belangrijkste museum aanwezige kunst zelf te kunnen beoordelen en verklaren, mis ik mijn handige en informatieve gids. Gelukkig heb ik nog ergens een boekenbon. Toch maar even langs Donner dus.

Joris

Op de binnenplaats van het Rotterdamse stadhuis ontmoette ik vanmiddag deze stadsmarinier avant la lettre. Een door de beeldhouwer Miedema (vermoed ik) bedachte gevelversiering naar Donatello's 'Joris'. Als Wilders (die niet zo van kunscht houdt) de baas wordt in Rotterdam, zal hij deze sculptuur wel gedogen. De Rotterdamse Joris heeft immers een gewone plompe Hollandsche boerenkop en is zelfs nichteriger dan Donatello's schepping. (Of was dat nou weer die man zónder haar, die dat belangrijk vond in verband met De Vrijbleivendhydt van Weningsfluiting?) Tijdens de Italiaanse Renaissance werden bijbelsche (al of niet apocriefe) en mythologische figuren vaak door machthebbers gebruikt om hun macht te consolideren. Lorenzo di Medici (Il Vecchio) haalde Cellini terug uit Parijs om een Perseussculptuur te vervaardigen. Perseus met afgehakte Medusakop, gesitueerd in het centrum van Florence, gaf aan wie er de baas was in de stad. Maar goed, Joris is er ter bescherming. Ter bescherming tegen de draak. Hoe die draak er uit ziet? Voor de één heeft-ie lang zwart haar aan z'n kin, voor de ander lang wit haar op z'n kruin.

Biennale di Venezia

De 53ste biënnale komt eraan. Volgende week op 7 juni worden de poorten geopend van de Giardini, de Arsenale en de overige expoplekken. 'Fare Mondi / Making Worlds' luidt dit jaar het thema. Gemakkelijker te onthouden, maar minder filosofisch dan 'think with the senses, feel with the mind' (2007). En minder poëtisch dan 'Sogni e Conflitti' (2003). Mijn eerste indruk is, dat men heeft gekozen voor een conservatieve, retrospectieve opzet. Minder dan een kwart van de kunstenaars is beneden de veertig. Er is vooral werk te zien van oudere, soms al overleden, kunstenaars met Fluxus-aura. Vaak niet-westerlingen overigens, zoals de Japanse Gutai-groep.

Foto: Giardini, 2007

Berlin 5 - Muur

In het n.b.k. (moderne en hedendaagse kunst) liep tot gisteren een expo over kunst in de (Berlijnse) publieke ruimte. Natuurlijker wijze handelt het zich ook hier grotendeels over De Muur. Frans Kellendonk heeft gezegd of geschreven (kan helaas niet zo gauw terugvinden, waar, wanneer en in welke context): 'De Muur is ook kunst'. Nu bijna 20 jaar na Kellendonks dood en 20 jaar na het begin-van-het-einde-van De Muur is De Muur nog altijd kunst. Door de hele stad is hij nog aanwezig. In de vorm van braakliggend land, aangelegde plantsoentjes, ontstane plantsoentjes, markeringen met kasseien, foto's, plaquettes, monumenten en monumentjes, kruisen, resten Muur, stukken Muur die men opzettelijk heeft laten staan, stukken teruggeplaatste Muur, Muur zoals hij was vóór de jaren 70, Muur zoals hij ('zij' zeggen de Duitsers) was ná de jaren 70, zeven talen sprekende infopanelen, wachttorens, Checkpoint Charley usw usw.

De Muur bewerkstelligde niet alleen de letterlijke scheiding tussen Oost en West en het controversiële symbool tussen ideologieën, zij geldt ook als metafoor van de stad zelf. Berlijn groeide tijdens de negentiende eeuw tot Großstadt. In de jaren twintig kon zij zich meten met Parijs. In 1944/-45 werd de stad vernietigd door de geallieerde bombardementen. De destructie werd voortgezet door de Sovjets die bij wijze van bevrijding alles wat nog overeind stond alsnog opbliezen en omver schoten. In 1961 werd de kapotte stad in tweeën gehakt door een betonnen muur. Na de Wende van '89 werd De Muur verwijderd. Maar toch, zoals gezegd, is De Muur niet écht verdwenen. Twintig jaar stedenbouw en nieuwe architectuur hebben daar niets aan veranderd.

Alles wandelt sich

Alles wandelt sich. Neu beginnen
Kannst du mit dem letzten Atemzug.
Aber was geschehen, ist geschehen. Und das Wasser
Das du in den Wein gossest, kannst du
Nicht mehr herausschütten.

Was geschehen, ist geschehen. Das Wasser
Das du in den Wein gossest, kannst du
Nicht mehr herausschütten, aber
Alles wandelt sich. Neu beginnen
Kannst du mit dem letzten Atemzug.

Bertolt Brecht

Berlin 3

Zo meteen verlaat ik Berlijn via het nieuwe Hauptbahnhof. Wegens technische tegenslag in het internetcafe, volgt eerst vanavond mijn Selbstporträt als Berliner. Voorlopig deze foto´s. De eerste betreft een tegeltableau op een galerijwand van Goerings ehemaliges Reichsluftfahrtministerium. Voor de jongeren onder u: het betreft hier geen Hitlerjugend (zoek zelf op wikipedia wat dat was), maar vrolijke jonge DDR-pioniers (eveneens: zelf opzoeken). De foto daarnaast betreft een hedendaagse reclame-uiting in de Torstraße. Voor de ouderen onder u: dit zijn geen - zoals het bijschrift op dit billboard wellicht suggereert - eigentijdse 'urban kunstenaars', maar ehm, ... Was hat sich geändert?

Berlin 2 - Alexanderdag

Elke ochtend gebruik ik een bescheiden ontbijt in Café Laude op de driesprong Tor-Chaussee-Friedrichstraße. Ik kijk uit op het apartementengebouw waar Wolf Biermann ooit woonde en waarin zich nu een Greenpeace kantoor bevindt. De koffie is goed en goedkoop en ik bijt graag in zo'n kleffe Berliner bol - hier overigens Pfankuchen genoemd.

Vandaag ben ik vooral op het Alexanderplatz en omgeving. Is het Potsdamerplatz een eigentijdse kapitalistische vergissing, de vernieuwing van Alexander was destijds een socialistische Irtum. Dat is ook vandaag nog goed navoelbaar. De kapitalistische innovaties maken het niet beter. Wel anders. Zum Beispiel de kersverse shopping mall 'Alexa': een grote rode pukkel in quasi art deco.

Ik heb geen behoefte aan een lunch bij MacDo, KFC of een van de overige onvoorstelbaar unheimliche eetgelegenheden. Dus graai ik wat salade en brood uit een supermarkt en zet mij op een bankje aan de voet van de Fernsehturm. Binnen vijf minuten willen twee bedelaars mij graag kennen leren; een roma-vrouw met haar dochtertje en vervolgens een punker met kettingen aan z'n kniebroek. Beiden zijn beledigd dat ik ze - (hallo hee, lijk ik op Rockefeller?, why the fuck denk je dat ik hier een vette salade in mijn hoofd zit te stoppen?) wegstuur.

Verderop aan de Spree strompelt een echtpaar moeizaam omhoog over het binnenterrein van de Nederlandse ambassade. Behalve het verbergen van de entree (ook hier weer) bezorgt Koolhaas de bezoekers lichamelijk leed langs luie trappen en ongemakkelijke taluds. Vanaf een grote tegen een binnenwand gesjorde foto kijkt Alexander lachend toe. 

Op weg naar mijn logeeradres in de Torstraße, koop ik nog wat spulletjes bij een kruidenier. Een dertiger in fleurig kleuter-ensemble (oranje driekwart broek, gebreid hemd en dito muts in dezelfde afstotende kleur) staat erop mijn boodschappen (ca. 6 euro) te betalen. Luistert niet naar mijn protesten, stelt zich voor als Alexander - nomen est omen -, schudt me vriendelijk de hand en laat me verbijsterd achter.

Berlin

Baudelaire kon slechts in zijn eigen stad flaneren. De voorwaarde voor flaneren is immers dat je op bekend terrein bent. Je mag niet echt verdwalen. Maar je hebt van tevoren geen route uitgestippeld. Of misschien heb je wel een programma bedacht, maar daar wijk je - al flanerende - van af. Je laat je verrassen. Je laat je leiden door wat je onderweg tegenkomt. Maar ook weer niet helemaal. Je blijft zelf kapitein. De elementen kun je niet negeren, maar je bepaalt zelf de koers, ook al moet je die soms bijstellen.

Ik bezocht Berlijn nooit eerder. Had enkele maanden geleden nog geen flauw benul van het stratenplan. Had slechts een vaag idee van een versperring, welke zich ooit van Noord naar Zuid door de stad meanderde. Door veel te lezen, beeldmateriaal en vooral doordat ik Google Earth bijna dagelijks bestudeerde, doorkruis ik nu de stad zonder kaart en zonder iemand de weg te hoeven vragen. Ik weet voortdurend waar ik me bevind en hoe ver / hoe lang het bijvoorbeeld nog lopen is naar de Fernsehturm. Het is een merkwaardige ervaring. Wat zou Baudelaire hiervan hebben gevonden?

Baudelaire a pu flâner seulement dans sa propre ville. En effet la condition pour flâner c'est qu'on se trouve dans le domaine connu. C'est défendu de s'égarer véritablement. Mais d'avance on n'a pas jalonné d'itinéraire. Ou, peut-être, on a imaginé bien un programme, mais on là cèdes - déjà flânants - de fini. On se laisse surprendre. On se laisse mener par ce qu'on rencontre en cours de route. Mais aussi non-entièrement. Soi-même on reste le capitaine. On ne peut pas ignorer les éléments, mais pourtant soi-même détermine le cours, même si on doit parfois le réviser.

Moi, j'ai fréquenté Berlin jamais. Il y a quelques mois, que j'avais aucune notion du plan de rue. Seulement j'avais une idée vague d'un barrage par la ville, serpenté du nord au sud. En lisant beaucoup, matériel visuel et surtout que j'ai étudié presque chaque jour Google Earth, je sillonne maintenant la ville sans la nécessité d'une carte et sans la nécessité demander quelqu'un la route. Continuellement je sais très bien où je me trouve et comment loin / comment longue, par exemple, il me reste à promener vers le Fernsehturm. C'est une expérience remarquable. Que Baudelaire aurait-il en pensé?

Man Ray

Man Ray is vooral bekend door zijn experimentele fotografie. Het Haagse Fotomuseum wijdt een expositie aan hem. Deze expo geeft naast bekend en (veel) minder bekend fotowerk, een beeld van Man Ray als huomo universalis én als erotomaan.

Man Ray 'Zorgeloos, maar niet onverschillig' is te bezoeken t.e.m. 19 april.

Emma's twilightzone

Beeldend kunstenaar Emma van Drongelen (1978) heeft een merkwaardige geschiedenis als student: 1 jaar kunstgeschiedenis, 3 jaar geneeskunde en uiteindelijk 5 jaar kunstacademie (Rietveld). Heeft die geneeskundige periode haar werk beïnvloed? Zij vertelt me dat haar tekeningen een appèl doen op het zintuiglijk gevoel. De complementaire suggesties, bijvoorbeeld donzige en stekelige structuren, veroorzaken verwarring: is dit nou aaibaar of prikt het? Of allebei tegelijk? En, hoe voelt dat dan? Ik heb haar werk helaas nog niet 'in het echt' gezien. Dat moet er maar gauw 'ns van komen.

Op haar website schrijft Emma: Mijn tekeningen gaan over dualiteit. Tijdens het tekenen ben ik altijd op zoek naar een midden. Met het midden bedoel ik het tussengebied tussen tegenstellingen; goed-kwaad, lichtheid-zwaarte, chaos-orde, binnen- en buitenkant. Ik houd me bezig met het subtiele grensgebied waar het één overgaat in het ander, waar beiden tegelijkertijd bestaan. Ik vind dit gebied interessant omdat het vaak een onbenoembaar niemandsland is en het evenwicht er wankel is. Als mens stellen wij graag een duidelijke grens vast tussen tegenstellingen. In het geval dat deze grens vervaagd is en het onderscheid tussen de twee niet duidelijk is, raken wij van ons stuk omdat we het niet kunnen vatten en benoemen. In de natuur echter is deze twilightzone een veel voorkomend fenomeen, er is vaak sprake van een gelijktijdig bestaan van goed en kwaad, chaos en orde.

Foto boven: Emma van Drongelen 2008, No title, potlood op papier, 110 x 75 cm

Coolsingelkunst

Nog meer Coolsingelkunst. Deze entreeversiering werd 60 jaar geleden vervaardigd in opdracht van de Rotterdamsche Bank. De kunstenaar is Gerard Héman (1914-1992).

Eindelijk: gestigmatiseerd!

Misschien schiet ik wat door in mijn aandacht voor religieuze kunst, de laatste tijd. En die boeken van Siebelink maken het er ook al niet beter op. Vannacht droomde ik onrustig. En vanmorgen, ... jawel hoor!

Pradokunst op de vierkante centimeter

Ik behoor tot die freaks, die in een museum letterlijk hun neus tegen het schilderij willen drukken. Het gaat me soms om details in de achtergrond van een voorstelling. Maar vaker probeer ik te achterhalen 'hoe het is gemaakt'. Het lukt me niet altijd mijn nieuwsgierigheid zonder problemen te bevredigen: nerveuze suppoosten manen mij tot afstand; soms treedt een alarm in werking. Maar ja, een gewone foto geeft meestal geen enkele aanwijzing over gebruikte technieken. En hoeveel er ook door het internet is ontsloten, hoe geweldig je soms ook kunt inzoomen op details, ook daar gaat het om 'gewone' plaatjes van schilderijen. Sinds vandaag is daar een beetje verandering in gekomen. Dankzij een bijzonder samenwerkingsverband tussen het Prado Museum en Google Earth zijn nu 14 van de belangrijkste schilderijen uit het Prado on line te bekijken. Het bijzondere is, dat je extreem ver kunt inzoomen. Voor een close up-beschouwing van de iconografie op een predella hoef je niet meer per se naar Madrid af te reizen. Op Fra Angelico's Annunciatie volg je de craquelures tot in hun fijnste vertakkingen; je ziet rode boluslagen achter bladgouden nimbi schemeren. Je ziet duidelijk het gesso relief, waarover het bladgoud is aangebracht. Kortom, van alles wat je zelfs met het blote oog op het echte schilderij níet zou waarnemen. Het gaat dan natuurlijk vooral om technische informatie. Het echte kunstwerk kun je alleen in het museum ervaren. Maar wat een feest voor freaks is dit. Op deze 14 kunstwerken ben ik nog lang niet uitgekeken. Toch verlang ik nu al naar meer.

Zie ook het artikel in de Guardian.

Charley (v)

De 15-jarige Kareltje blikt verbijsterd de wereld in. Zíjn wereld; het rijk waar de zon nooit onder ging. Dit merkwaardige terra cotta werd een half millennium geleden vervaardigd. Het is tijdelijk te bewonderen op de Erasmus-tentoonstelling in Boijmans Van Beuningen.